Sekcja Emerytów i Rencistów

1. Początek działałności.

Oddziałowa Sekcja Emerytów i Rencistów w Wieliczce ma interesującą i dość długą historię.

Ma swój indywidualny i niepowtarzalny charakter, ale ma też cechy wspólne, typowe dla innych sekcji, wszak jesteśmy wspólnotą nauczycielską – Związku Nauczycielstwa Polskiego. Wydaje się, że typowe są również początki działalności a szczególnie okres formowania się sekcji.

Był to przede wszystkim ruch spontaniczny, nie narzucony przez nikogo „z góry”, wynikający z naturalnej potrzeby kontaktów koleżeńskich, przedłużenia aktywności zawodowej i społecznej. Nazwijmy go ruchem czy działaniem „oddolnym”.

Początkowe, nieformalne spotkania koleżeńskie – mające miejsce w Technikum Ekonomicznym i w szkołach wielickich nr 1, 2, 3, przerodziły się w formalną grupę związkową pod nazwą KOŁO EMERYTÓW i RENCISTÓW ZNP.

Pierwszym przewodniczący Koła został w dniu 23 grudnia 1970 roku nauczyciel Technikum Ekonomicznego w Wieliczce Kol. Mikołaj Jeremienko.

Decydującą rolę odegrał jednak Kol. Prokop - również nauczyciel Technikum Ekonomicznego. 46 -letni okres działalności sekcji dzielimy na dwa okresy:

2. I okres działalności 1970-1994 r.

Jest to okres nabywania doświadczenia organizacyjnego, wypracowywania form i metod działania, szukania swojego miejsca w strukturach Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Był to dla sekcji wielickiej okres dynamicznego rozwoju, ale były też momenty zahamowania, a nawet – niezupełnie z własnej winy - zastoju, zwłaszcza w stanie wojennym.

Spotkania nauczycieli-emerytów stawały się z biegiem lat coraz liczniejsze, ciekawsze, częstsze,

3-5 razy w roku. Nabrano przekonania, że Koło -Ognisko -Sekcja jest potrzebna zarówno nauczycielom jak i samemu Związkowi. W przekonaniu tym pozostajemy zresztą do dziś.

Integracja nauczycieli emerytów z różnych szkół wielickich przebiegała bardzo łatwo, ponieważ już wcześnie spotykano się na konferencjach związkowych, szkoleniach, wycieczkach i lokalnych imprezach okolicznościowych.

Liceum Ogólnokształcące i Technikum Ekonomiczne (z późniejszymi zmianami) oraz ich struktury związkowe mogą być do dziś wzorem współpracy ze wszystkimi typami szkół.

Niemały wpływ na pracę sekcji i jej integrację, miało znalezienie stałej siedziby w Szkole Podstawowej nr 2 w Wieliczce. I tak jest od 44 lat do dziś.

Sekcja znalazła nie tylko miejsce na zebrania, ale spotkała życzliwą atmosferę wśród nauczycieli i Dyrekcji. Można mówić nawet o szczególnym „genotypie życzliwości” Dyrekcji do nauczycieli emerytów. Wymienimy ich kolejno: p. Jerzy Horski, p. Wiesław Strojny, p. Władysław Leśniak, p. Krystyna Tylek, p. Barbara Skalny.

W 1975r. miała miejsce reforma administracyjna kraju i zmieniła się też struktura organizacyjna Związku. Powstał Oddział ZNP w Wieliczce a Sekcja Emerytów i Rencistów stała się jego ogniwem.

Dominującą formą działania sekcji były wycieczki oraz spotkania okolicznościowe np. Dzień Nauczyciela, Dzień Kobiet, Opłatek itp. Warto podkreślić, że odbywały się one z licznym udziałem władz samorządowych i oświatowych. Wyjeżdżano do kina i teatru.

Wydaje się, że „specjalnością” wieloletniego przewodniczącego sekcji Kol. Adama Ozaista była organizacja wycieczek. Z ciekawszych można wymienić: szlakiem Orlich Gniazd, Łańcut, Mazury z Suwałkami, Sandomierz, Przemyśl, Pszczyna.

Trudne lata osiemdziesiąte „wymusiły” niejako zmianę priorytetów działania. Najważniejsza okazała się pomoc socjalna, pomoc w dostępie do lekarza, pomoc w zaopatrzeniu w podstawowe środki codziennego użytku a także i w żywność (kartki!). Ta forma działalności sekcji była z kolei „znakiem firmowym” kolejnego przewodniczącego Kol. Jerzego Horskiego.

Okres stanu wojennego i przemiany ustrojowe przełomu lat 80-90 osłabiły nieco aktywność sekcji. Zachowała jednak ciągłość działania, a były nawet momenty dynamiczne.

3. II okres działalności 1994-2016 r.

Wyodrębnienie II okresu działalności Oddziałowej Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP w Wieliczce ma swoje uzasadnienie w dużych zmianach organizacyjnych, programowych oraz w dynamice działania i rozwoju. Cezurą jest rok 1994, kiedy to w dniu 23 marca na zebraniu sprawozdawczo-wyborczym wybrano nowy Zarząd, a przewodniczącą została Kol. Teresa Krzeczek. W powszechnym użyciu do dziś funkcjonuje określenie „czasy Teresy Krzeczek”.

Podstawą działania były dotychczasowe doświadczenia, sprawdzone formy pracy, ci sami ludzie, ta sama lokalizacja przy szkole nr 2. Jednak dotychczasowa spontaniczność, doraźność, tymczasowość (w niczym nie ujmując tych bardzo cennych cech działania społecznego) została ujęta w ścisłe ramy organizacyjne, programowe, dokładnie zaplanowane i przede wszystkim systematycznie realizowane.

Już na pierwszym spotkaniu przyjęto założenie, że zebrania (spotkania?) odbywać się będą całą sekcją co miesiąc. I tak jest do dziś. Była to wówczas 4 środa miesiąca a obecnie 3 środa miesiąca.

Spotkania mają charakter roboczo-towarzyski. Wszystkie sprawy związkowe, socjalne, organizacyjne itp., omawiane są przy ciastkach i herbatce, fundowanych przez solenizantów i jubilatów danego miesiąca. Są też spotkania uroczyste, na stałe wpisane w kalendarz imprez, np. Dzień Edukacji, „Opłatek”, dawniej Dzień Kobiet, rocznice.

W omawianym okresie odbyło się ok. 230 spotkań przy średniej frekwencji 40%-60%.

4. Stan organizacyjny i formy pracy.

Działalność sekcji stawała się coraz bardziej atrakcyjna i popularna wśród nauczycieli-emerytów wszystkich typów szkół i przedszkoli z Wieliczki i całej gminy. W roku 1998 po raz pierwszy liczba członków przekroczyła 100 osób - dokładnie 103. Przez 22 lata stan liczbowy utrzymuje się w granicach 108-118 członków. Nieco więcej o członkach sekcji powiemy w odrębnym passusie.

Cechą charakteryzującą działalność sekcji jest jej różnorodność i zmienność form działania.

I choć można mówić o pewnej elastyczności, to jednak zachowany jest szacunek dla tradycji i dlatego niektóre z form są dominujące. A oto najważniejsze z nich:

5. Wycieczki.

Co roku odbywa się co najmniej 1 wycieczka wielodniowa(zdarzały się i 2 w roku) oraz

1 wycieczka całodzienna (zdarzały się 2 a nawet 3 w roku). Zwiedzono prawie wszystkie regiony geograficzne i historyczne Polski: Wielkopolskę, Pomorze z Gdańskiem, Śląsk z Wrocławiem, Podlasie, ziemię kłodzką, ziemię lubuską, Góry Świętokrzyskie, Roztocze, Mazury, a po Małopolsce moglibyśmy być przewodnikami. Zwiedziliśmy stolice sąsiadów: Wilno, Pragę, Wiedeń, Bratysławę, Lwów. Odbył się cykl półdniowych wycieczek z przewodnikiem pod hasłem „Kraków moje miasto”.

Można z dużą pewnością stwierdzić, że sekcja dwukrotnie okrążyła równik, a na wycieczkach spędziła łącznie 4 miesiące.

Należy do tego dodać wyjazdy naszych członków na wycieczki organizowane przez wielicki Oddział ZNP a także przez Sekcję Okręgową w Krakowie np. Saksonia, Kopenhaga, Zamki Krzyżackie, Zamki Dolnośląskie itp.

6. Kina, teatry, sanatoria i wczasy.

Sekcja wykorzystuje bliskość Krakowa – kulturalnej stolicy Polski – i co roku organizuje 3-4 wyjazdy do kina i teatru. Spełnia to oczekiwania i potrzeby naszych członków.

Kolejną dominującą formą działalności sekcji są wyjazdy do sanatorium i na wczasy letnie. Należy wyjaśnić, że jest to nie tyle „specjalność” sekcji, co osobista zasługa Kol. Teresy Krzeczek. Pierwszy turnus sanatoryjny zorganizowała w dniach 27 II – 12 III 1999 r. w Ciechocinku i tak co roku przez 14 lat, do ostatniego turnusu 15 IV - 29 IV 2012 r.

Nie ma w wyjazdach sanatoryjnych żadnej przerwy, bo w dniach 14 IV-24 IV 2013 r. rozpoczął się nowy cykl wyjazdów do Szczawnicy i to dwa razy w roku.

W ciągu tych lat nasze Koleżanki i Koledzy spędzili w sanatoriach łącznie ok.5000 dni (osobodni).

Do tego było kilka wyjazdów na wczasy letnie do Sarbinowa – oczywiście pod kierownictwem Kol. Teresy.

Wielu naszych członków skorzystało z wyjazdów sanatoryjnych i wczasowych organizowanych przez Sekcję Okręgową np. do Zakopanego i Krynicy.

7. Fundusz Socjalny.

W oświacie wielickiej od 1996 r. funkcjonuje scentralizowany FUNDUSZ SOCJALNY. Miał on być – wg znowelizowanej ustawy KN - „rozproszony” po szkołach, co w ewidentny sposób ograniczałoby korzystanie z niego przez nauczycieli-emerytów. Pełną determinacji akcję na rzecz jego scentralizowania podjęła Kol. Teresa Krzeczek. W okresie IX – XII 1996 roku odbyła ok. 20 spotkań z władzami samorządowymi i oświatowymi oraz z dyrektorami szkół.

Na spotkaniu opłatkowym w dniu 18 grudnia 1996r ogłoszono decyzję pozytywną w tej sprawie. Kol. Teresa stała się specjalistką od F.S. i prowadziła przez szereg lat szkolenia dla przewodniczących sekcji w okręgu.

8. Pomoc koleżeńska.

Nigdy nie brakowało w naszej sekcji chętnych do wzajemnego wspierania się w trudnych sytuacjach życiowych. Są to najczęściej bardzo szlachetne, cenne, spontaniczne i anonimowe działania: odwiedziny w domach, szpitalu, domach opieki, pomoc w zakupach, drobna obsługa osobista.

W 1998 roku powołano pierwszy, 12-osobowy „zespół łączników” (przew. Henryk Surmacz), który działa do dziś. Dzięki temu mamy rozeznanie na bieżąco o sytuacji życiowej naszych Koleżanek i Kolegów, co ma duży wpływ na na orzecznictwo naszej wewnętrznej komisji ds. zapomóg a także na orzecznictwo komisji socjalnej F.S. „Łącznicy” dbają, aby nie zabrakło życzeń okolicznościowych, pozdrowień z wycieczki.

Zapomogi losowe i zdrowotne z funduszy naszej sekcji są bardzo skromne i mają raczej charakter symboliczny, dający poczucie więzi koleżeńskich i przynależności związkowej. Realną pomocą są natomiast zapomogi z F.S.

Sekcja wielicka od samego początku partycypuje w funduszu „Senior” pod hasłem „złotówka dla seniora”.

Po wprowadzeniu systemu indywidualnego rozliczania się z podatku bardzo cenna okazała się pomoc w wypełnianiu kwestionariuszy PIT.

9. Współpraca związkowa i środowiskowa.

Sekcja Emerytów i Rencistów zawsze zajmowała godne miejsce w strukturze organizacyjnej naszego wielickiego Oddziału. Wszyscy Prezesi Oddziału wykazywali i nadal wykazują należny szacunek i uznanie dla całej sekcji a także dla każdego nauczyciela emeryta. Tradycją stało się obchodzenie uroczystości jubileuszowych wspólnie z nauczycielami - związkowcami czynnymi zawodowo. Prezesi Oddziału uczestniczą w naszych uroczystych spotkaniach. Szczególnymi okazjami do okazania wspólnoty związkowej były np. jubileusze 90-95-100-105-110 lecia powstania ZNP.

Sekcja nasza gościła 3-krotnie Zarząd Okręgowy SEiR wraz z przewodniczącymi sekcji oddziałowych: 1990r-1994r-2008r. Kolejne spotkanie 10 VI 2016 r.

Przy okazji wycieczek, spotykano się z zarządami sekcji z Limanowej, Żabna, Szczucina, Niepołomic, Gdowa.

Interesującą formą współpracy z miejscowymi szkołami są wyjazdy naszej sekcji na spotkania z okazji Dnia Edukacji. Bardzo gościnnie – z występami artystycznymi- przyjmowały nas szkoły w Janowicach 1992 r., Golkowicach 2000 r., Węgrzcach Wielkich 2012r., Koźmicach Wielkich 2013r.

O życzliwości i wzorowej współpracy ze Szkołą Podstawową nr 2 im. Tadeusza Kościuszki w Wieliczce wspomniano już wcześniej. Dodać należy, że w okresie jej remontu bardzo życzliwej gościny udzieliła nam Szkoła Podstawowa nr 3. im Mikołaja Kopernika w Wieliczce. W Gimnazjum nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Wieliczce kilka lat miał swoją siedzibę nasz Oddział ZNP.

Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka od wielu lat organizuje spotkania dla nauczycieli -emerytów z okazji Dnia Edukacji a w okresie świąteczny”Opłatek”. Bardzo to cenimy. Również Starosta wielicki znalazł czas na spotkanie z naszą sekcją.

Lata dziewięćdziesiąte to okres najlepszej współpracy z Miejskim Domem Kultury. Miały tu miejsce zarówno okolicznościowe spotkania naszej sekcji z różnymi artystami jak i wystawy naszych twórców amatorów. Prezentowali tu swoje prace między innymi: Bronisława Bobek, Wanda Jastrzębska, Eleonora Kasprzycka, Ludwika Latos, Janina Samborek, Teresa Śmigacz, Zbigniew Wójcik. Obecnie Kol. Maria Kot przedstawia swe prace na wystawach organizowanych przez Sekcję Małopolską.

Prezentowały się też poetki amatorki: Jarosława Kolanowska, Halina Bryg, Maria Knebloch. Kol. Elżbieta Urbaniec tworzy piękne, poetyckie laurki okolicznościowe (najczęściej imieninowe).

10. Inne.

W 1993 roku rozpoczęły się spotkania brydżowe. Najpierw były to spotkania przypadkowe, towarzyskie, zwykle po zebraniach sekcji. Już w następnym roku przybrały charakter formalny: uchwałą zebrania sprawozdawczo-wyborczego z dnia 13 marca 1994 roku powołano Koło Brydżowe, którego przewodniczącym został Kol. Józef Jochymek. Koło działa nieprzerwanie do dziś, a gościny na cotygodniowe sesje udziela od 2003 roku Kol. Marian Jasiński.

Dużą popularnością cieszą się spotkania działkowe. Po raz pierwszy zaprosił sekcję na ogrodowego grilla Kol. Wiesław Strojny w 2003 roku i nieprzerwanie od 14 lat „anektujemy” w czerwcu ogród „Centuś” na towarzyskiego grilla, połączonego często z występem jednoosobowego kabaretu Haliny Bryg. Frekwencja przekracza średnią roczną i osiąga 60%-70%.

Obecnie sekcja podejmuje cykl pogadanek wspomnieniowo - historycznych. Prezentujemy postacie wybitnych wielickich pedagogów, nauczycieli TON, kombatantów, Sybiraków, eksperymentatorów pedagogicznych. Słuchamy wspomnień naszych Koleżanek i Kolegów o ich pracy zawodowej i społecznej.

Dotychczasowa prezentacja postaci Kazimierza Gurgula oraz wspomnienia sprzed lat Koleżanek: Heleny Nowak, Zofii Kluzy, czy obecnie Edwarda Kozioła, Aleksandry Wadowskiej wykazują głęboki sens i potrzebę takich działań.

Dotychczasowy kilkuletni cykl spacerów po Krakowie (patrz „wycieczki”) zamieniliśmy od 2015 roku na spacery nordic walking. Pierwszy udany spacer po Puszczy Niepołomickiej zachęca do następnego po Zarabiu w Gdowie. Atrakcyjnych terenów spacerowych „u nas ci nie brak”, a chętnych jest coraz więcej.

Sekcja nigdy nie zapomina o Zmarłych Koleżankach i Kolegach. Są to „Zaduszki” czyli nawiedzanie grobów, udział w uroczystościach pogrzebowych, wspomnienia rocznicowe, niekiedy zamawiane Msze św.

Należy też wspomnieć o szkoleniu komputerowym w 2010 roku.

11. Budżet SEiR.

Budżet sekcji jest nierozłączną częścią budżetu Oddziału, ale w ramach daleko posuniętej autonomii samodzielnie dysponujemy nim w zakresie składek członkowskich.

Składki opłacane są prawie zawsze w 100%, a średnia wysokość miesięcznej składki przekracza 5 zł. Jest to mniej niż wynosi wymóg statutowy (0,5% emerytury netto), ale i tak stawia nas to w czołówce najbardziej zdyscyplinowanych sekcji. Główne wydatki przeznaczone są na zapomogi zdrowotne (patrz „pomoc koleżeńska), ale też na bieżące wydatki sekcji.

Zbieraniem składek zajmują się skarbniczki sekcji, lecz cała obsługa księgowa i ponoszone z tego tytułu koszty obciążają budżet Oddziału.

Udział naszych członków w imprezach i uroczystościach organizowanych przez Oddział ZNP, w tym gadżety, dyplomy, upominki itp. również finansowany jest z funduszu Oddziału i nie obciąża „naszych” finansów.

Dodać należy, że od kilku lat sekcja przekazuje 30% swoich składek do Zarządu Okręgu ZNP, co stanowi kwotę ponad 2000 zł.(np. w 2015 r- 2330 zł).

12. Kronika.

Sekcja od początku prowadzi zapisy kronikarskie swojej działalności. Do tej pory zapisy zawarte są w 6 pokaźnych tomach. Są, niestety, okresy gdzie zapisy bywają nieregularne a nawet zdarzają się dłuższe przerwy. Bardzo wiele zapisów jest anonimowych lub podpisanych nieczytelnie. Ważne jednak, że te wpisy są!

Przykładem tego są lata 1994 do 1998, kiedy to, mimo że wpisy są anonimowe, działalność sekcji jest bardzo dobrze udokumentowana. Na uwagę zasługuje praca kronikarska Kol. Anieli Kaczor w latach siedemdziesiątych XX w. i Kol. Anny Juszkiewicz w latach osiemdziesiątych.

Jednak największe zasługi w mozolnej pracy kronikarskiej ma Kol. Zofia Kluza. W 1998 roku powierzono jej funkcję KRONIKARKI, którą pełni nieprzerwanie do dziś przez 19 lat! Zapisy prowadzone są systematycznie, fachowo, w pięknej szacie graficznej, ilustrowanej zdjęciami.

13. Członkowie SEiR.

Członkami naszej sekcji są nauczyciele - emeryci wszystkich typów szkół i przedszkoli z terenu M-G Wieliczka a także z gminy Kłaj i Biskupice. Znaczny procent stanowią nauczyciele uczący poza Wieliczką (Kraków, Śląsk, Toruń i inne) a obecnie mieszkający w Wieliczce. Wielu z nich pełniło różne odpowiedzialne funkcje w oświacie i ZNP: dyrektorzy szkół i przedszkoli, kierownicy świetlic, wizytatorzy, pracownicy inspektoratu i kuratorium, dyrektorzy MDK, ZEAS, prezesi oddziałów ZNP, Przewodnicząca Okręgowej Sekcji Małopolskiej ZNP.

Siłą witalną sekcji jest różnorodność życiorysów i specjalizacji zawodowych, zasługi pedagogiczne i dokonania w działalności społecznej naszych członków, ich talenty artystyczne i naukowe. Chlubą sekcji są nauczyciele TON (dziś nie ma już ich wśród nas), członkowie konspiracji wojennej, żołnierze AK, kombatanci.

Sekcja wielicka od skromnej liczby kilkunastu członków powiększyła się dość szybko do kilkudziesięciu, aby w roku 1998 przekroczyć liczbę 100 (patrz: stan organizacyjny).

W ciągu 46 lat działalności sekcji zaznaczyło w niej swój udział ok. 300 nauczycieli. Są też wśród nich pracownicy administracji i obsługi.

Naturalną rzeczą jest odchodzenie z powodu śmierci, zmiany miejsca zamieszkania, rezygnacji ze względu na różne okoliczności rodzinne. Jednak dość atrakcyjna oferta działania w sekcji sprawia, że dołączają do nas ciągle nowi członkowie. Są to zwykle dotychczasowi działacze związku, ale bywają też osoby, które po raz pierwszy wstępują do ZNP. Z dużą satysfakcją przyjmujemy osoby, które powracają w nasze szeregi po kilkuletniej nieobecności.

Zarządy Sekcji i Oddziału wszystkich kadencji dbały, aby uhonorować zasłużonych działaczy odznaczeniami, medalami, okolicznościowymi odznakami, honorowymi tytułami, dyplomami itp.

Jest więc wśród nas kilkudziesięciu członków odznaczonych ZŁOTĄ ODZNAKĄ ZNP, ODZNAKĄ („wierności”) ZA 50 LAT PRZYNALEŻNOŚCI DO ZNP. Są też wśród nas odznaczeni medalami jubileuszowymi z okazji 90-100 110- leci ZNP. Mamy Koleżankę Honorową Przewodniczącą Sekcji. Wielu członków wyróżniono dyplomami i listami gratulacyjnymi.

14. Zamiast podsumowania.

A. Przedstawiając krótki rys działalności ODDZIAŁOWEJ SEKCJI EMERYTÓW i RENCISTÓW ZNP w WIELICZCE wyrażam nadzieję, że będzie on inspiracją do opracowania bardziej pogłębionej monografii. Wskazany byłby szczególnie bardziej wnikliwy passus dotyczący członków sekcji.

B. W aneksach wymieniono funkcyjnych działaczy sekcji oraz podano wykazy członków z roku 1994 i 2016, świadczące o ciągłości sekcji a zarazem o dynamice jej rozwoju. Zawarto również przykładowy porządek dzienny spotkania sekcji.

C. Zachęcony przez Kol. Prezes Oddziału Annę Grabowską, przedstawiam na końcu zestaw zdjęć pamiątkowych mających nie tylko „ubarwić” tekst, ale lepiej go udokumentować.

Wieliczka, marzec 2016 r.                                              Kazimierz Mika